قلعه بابک که با نام قلعه جمهور هم معروف است. دژ و مقر تاریخی سردار آذربایجانی، بابک خرمدین بوده است که در هنگام قیام بر علیه دستگاه خلافت عباسی در قرن سوم هجری از آن استفاده می شده است.
مسافت راه کلیبر به قلعه حدود 3 کیلومتر است و به هنگام عبور باید گردنهها و گذرگاههای خطرناکی را پشت سر گذاشت. قبل از رسیدن به دروازه قلعه و ورود به بنای مستحکم دژ باید از معبری عبور کرد که به صورت دالانی است و از سنگهای منظم طبیعی شکل گرفته و تنها گنجایش عبور یک نفر را دارد و دو نفر به سختی میتوانند از آن بگذرند. فاصله این معبر تا باروی قلعه در حدود 200 متر است و مقابل آن قرار دارد.
از همین نقطه است که صعوبت راه و ابهت خاص این قلعه رفیع و موقعیت خیره کننده آن بیننده را به اعجاب وا می دارد.
امتداد بصری معبر در نهایت به دروازه قلعه ختم میشود و دقیقاً در راستای آن قرار دارد که باعث میشود ورود و خروج هرکس از طریق دو برج دیده بانی در سمت دروازه ورودی قابل رؤیت باشد. برای نفوذ به داخل تنها راه ورود دروازه اصلی است و از کوهستان امکان وارد شدن به قلعه وجود ندارد.
با گذر از دروازه ورودی و پشت سر گذاشتن بارو، جهت رسیدن به دژ اصلی باید از گذرگاهی باریک که حدود 100 متر صعود از ارتفاع را نیز به همراه دارد گذشت تا به مدخل ورودی قلعه رسید، مسیری صعب العبور که از یک سمت مشرف به درهای است با جنگلهای تنک و ژرفایی در حدود 400 متر که به صورت تیغه و دیواره تا قعر دره ادامه دارد.
بنای دژ که دو طبقه و سه طبقه است، پس از ورودی قرار گرفته است و پس از آن تالار اصلی وجود دارد که اطراف آن را 7 اتاق فرا گرفته است، اتاقهایی که به تالار مرکزی را دارند. در قسمت شرقی دژ تأسیسات دیگری مرکب از اتاقها و آب انبارها ساخته شده است؛ سقف آب انبارها با طاق جناغی و گهوارهای استوار شدهاند.
محوطه داخلی آنها نیز به وسیله نوعی ساروج غیر قابل نفوذ گردیده و به هنگام زمستان از برف و باران پر شده و در تابستان و هنگام مضایق و محاصرهها از آب آنها استفاده میشده است. در سمت شمال غربی دژ پلکانهایی سرتاسری وجود داشته که اکنون ویران شده و قسمتهایی از آن بیرون خاک است و تنها راه صعود به بخشهای مرتفع تر بناست. از آثار معماری و برخی از سنگهای زبره تراش و روش چفت و بست سنگها و ملات ساروج و اندود دیوارها از نوعی گچ و خاک میتوان دریافت که ساختمان این دژ و قلعه در روزگار اشکانیان و بخصوص ساسانیان ساخته شده است.
سرپرست هیات پنجمین فصل کاوش در تپه اشرف اصفهان گفت : در فصل پنجم کاوش های این منطقه علاوه بر بررسی کاخی منسوب به اشرف افغان با کشف آثار معماری به جا مانده از دوره ساسانی از جمله یک سکه همراه بود.
گروه فرهنگی ایرنا،علیرضا جعفری زند اظهار کرد: چهار فصل گذشته کاوش در سال های 89 تا 90 در تپه اشرف اصفهان در مساحت هفت هکتار انجام شد که به کشف آثار فرهنگی انجامید.
وی با اشاره به پیشینه کاوش در این محوطه باستانی گفت: در فصل های نخست از کاوش های باستان شناسی در تپه اشرف اصفهان، آثار معماری از دوره ساسانی به همراه سفال هایی از قرن چهارم هجری قمری کشف شد.
جعفری زند افزود: در فصل سوم و چهارم بیشتر وقت هیات باستان شناسی علاوه بر کاوش در محوطه صرف خاک برداری شد.
سرپرست هیات پنجمین فصل کاوش در تپه اشرف اصفهان گفت: سازه معماری مربوط به قرن پنجم و ششم دوره ساسانی در فصل های گذشته کاوش کشف شد که احتمالا مربوط به یک قلعه است.
بر اساس گزارش پژوهشگاه میراث فرهنگی، جعفری زند افزود: در فصل چهارم بقایای یک کاخ که بر اساس مستندات توسط اشرف افغان در قرن 12 با روش پیچیده کاخ سازی ساخته و توسط نادر شاه ویران شده است، نمایان شد.
وی، یکی از اهداف این فصل ازکاوش را بررسی این کاخ و روش ساخت آن اعلام و اضاقه کرد که در فصل گذشته فرصت بررسی آن پیش نیامد. در این فصل از کاوش مواد فرهنگی نظیر سفالهای مربوط به قرون مختلف کشف اما شی موزه ای قابل ذکری یافت نشد.
وی افزود: در این فصل از کاوش در تپه اشرف، آثار معماری از دوره ساسانی مربوط به قرن 5 و 6 و 12هجری قمری به دست آمد.
جعفری زند با اشاره به شناسایی لایه سلوکی - اشکانی که قدیمی ترین لایه تاریخی است، تصریح کرد: یک لنگه کفش متعلق به دوره صفویه که متخصصان در حال مرمت آن هستند و یک سکه مربوط به دوره ساسانی از آثار کشف شده در پنجمین فصل از کاوش در تپه اشرف بود.
تپه اشرف یکی از مهمترین تپه های تاریخی واقع در شرق شهر اصفهان است که گفته می شود قدمت آن به دوره پیش از اسلام می رسد. این تپه باستانی در نزدیکی پل تاریخی 'شهرستان' و در کنار زاینده رود قرار دارد. باستان شناسان معتقدند که تپه اشرف از قدیمی ترین سکونتگاه های مردم اصفهان است.
فصل پنجم کاوش های باستان شناسی در تپه اشرف اصفهان که مجوز آن توسط رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری صادر شده است از نیمه خرداد ماه شروع شده و تا نیمه تیرماه ادامه دارد.