طی سالهای ۱۹۶۱ تا ۱۹۶۶ میلادی در دزفول و در اطراف تپه چغامیش، ارزنده ترین و مهم ترین آثار خنیاگری در سراسر موسیقی جهان یافت شده است. این آثار که به شکل و شمایل مهرنگارهای ۳۴۰۰ ساله هستند، نگارههایی از بزم و مراسم رامشگران هستند. در این مهرنگارها، خنیانگرانی نشان داده میشوند که هر کدام از آنها مشغول نواختن یک ساز هستند. این طور به نظر میرسد که آنان نخستین ارکستر جهان بوده اند. میبینیم که در این گروه رامشگران، نوازندهای چنگ و دیگری شیپور و آن دیگر تنبک مینوازد. در این میان چهارمین رامشگر، خوانندهای است که آواز میخواند. در این بزم کهن، آزادهای را میبینیم که بر فرشی نشسته و از او پذیرایی میشود. ما همانند این خنیاگران را در ایلام و در سده ۲۷ پیش از میلاد و از زمان پادشاهی پوزوز این شوشیناک در شوش میشناسیم. از همین گاه، مُهر و نشانههایی در دست است که نشان دهنده این است که، خنیاگران بسیاری در ایران میزیستند. در این هنگام، نواختن چنگ بسیار گسترش داشتهاست و این ساز از ساختههای ایرانیان است. ما، نگارهای را در دست داریم و میدانیم که در پادشاهی «شوکال ماه هو» و از سده ۱۷ پیش از میلاد در ایران، تار نواخته میشد.
مجلس رقص و بزم
در بخشهای دیگری از ایران و از سال ۵۵۹ پیش از میلاد، سفالهایی در تپه سیلک کاشان و مرودشت پیدا شده که سیمایی از پایکوبی و دست افشانی بر آنها نگارگری شدهاست. حروفنویسی خالص کلمات ایرانی اصطلاح خنیای باستانی ایرانی است که ترجمه آن عبارت از موسیقی ایران باستان یا به عبارت دیگر موسیقی سنتی ایران میباشد. امروزه این اصطلاح ایرانی به خوبی قابل درک است در مقایسه با اصطلاح پر مصرف موسیقی اصیل که معنای آن نیز همان است، به ندرت استفاده میشد. با استفاده از شواهد، مانند تندیس کشف شده در ساسا، سوابق موسیقی به خوبی به دوران امپراتوری ایلامی ۶۴۴–۲۵۰۰ قبل از میلاد برمی گردد. اطلاعات کمی در خصوص موسیقی این دوره در دسترس است. تنها ابزار باقیمانده موسیقی مانند گیتارها، عودها و فلوتهایی که ابداع و نواخته شده، میباشند. گفته میشود ابزار موسیقی باربت ریشه در این دوران یعنی حدود سال ۸۰۰ قبل از میلاد داشته است.
موسیقی در دوران هخامنشیان
نقل از هردوت، که در دوران امپراتوری هخامنشی که به امپراطوری پارسی نیز معروف است، موسیقی نقش مهمی بخصوص در دربارها داشتهاست. او میگوید که برای مراسم مذهبی پرستش خداوند، وجود موسیقی بسیار ضروری بودهاست. پس از ابلاغ دین پیامبر زرتشت، میترا، شخصی که به عنوان داواً یک خدای دروغین یا شیطان و همچنین بتان دیگر بیشتر و بیشتر مقبول واقع شدند.
اصطلاح خنیای باستانی ایرانی یک اصطلاح مربوط به عصر پس از هخامنشیان است. فارسی زبان مورد استفاده در دربارها به همراه زبان پهلوی، زبان رسمی دوران امپراطوری ساسانی ۶۴۲–۲۲۴ میلادی بوده و در برگیرنده اکثریت همان کلمات و همان گرامر زبان پهلوی بودهاست؛ بنابراین کلمه مورد استفاده برای موسیقی در دوران ساسانی و در دوران ناب فارسی معاصر در واقع کلمه خنیا میباشد.
اصالت موسیقی ایرانی
اصلیت مدل موسیقی ایرانی هنوز نامشخص است، اما تحقیقات باعث آشکار شدن جوانب جدیدی از آن شدهاست. یکی از موسیقی دانان دربار امپراتوری ساسانی باربد بود، که وی اولین سیستم موزیکال خاورمیانه که با نام سلطنتی خسروانی شناخته میشود را ابداع نموده و آن را به شاه خسرو خسروان تقدیم کرد. همچنین بسیاری از نامهای فعلی مدهای موسیقی، در موسیقی سنتی ایران نیز وجود داشتهاند،دستگاهها از زمانهای باستان زبان به زبان به امروز رسیدهاند، اگرچه بسیاری از مدها و ملودیها به دلیل تهاجم اعراب که موسیقی را به عنوان مسئلهای غیراخلاقی میدانستند، از بین رفتهاند. موسیقی سنتی ایرانی نوعی بدیهه گویی بوده است و اساس آن یک سری از مدلها قیاسی است که باید حفظ شوند. یک نمایش مرسوم این موسیقی، از پیشدرآمد، مقدمه اولیه، درآمد مقدمه، تصنیف، چهار مضراب و تعداد انتخابی گوشه حرکات تشکیل میشود. به صورت غیر مرسوم، این قسمتها را میتوان تغییر داده یا حذف نمود. با نزدیک شدن به پایان دوره صفویه، نواختن گوشههای پیچیده ۱۰، ۱۴ و ۱۶ ضرب متوقف گردیدند.
اثری از کمال الملک
قطعات امروزه در حالت ۶ یا حداکثر ۷ ضرب نواخته میشوند که مایه تاسف است. بسیاری از ملودیها و مدهای این موسیقی در مقامها ترکی و موسیقی عربی میشوند. تفصیل اینکه اعراب پس از تهاجم به امپراطوری ایران، سرزمینهای تسخیر کرده را با نام جهان اسلام معرفی نمودند. گر چه اکثر حاکمان عرب فعالیتهای مرتبط با موسیقی را ممنوع اعلام میکردند، دیگران به موسیقیدانان ایران دستور دادند که قطعاتی را به صورت کتاب تصنیف کنند که به عربی آن را کتاب موسیقی کبیر به معنای کتاب فراگیر موسیقی میخواندند. موسیقی سنتی در طول تاریخ؛ بیشتر با صوت در ارتباط بودهاست؛ و حتی سرایندگان نقشی اساسی را در خلق و اجرای آن داشتهاند، او تصمیم میگیرد چه حالتی جهت ابراز مناسب بوده و اینکه چه دستگاهی مرتبط به آن است. در خیلی از موارد، سراینده مسئولیت انتخاب شعری که باید با آواز خوانده شود را نیز برعهده دارد. اجرا موسیقی به صورت سنتی، در حال نشسته و در محلهای مزین شده به پشتی و گلیم نواخته میگردید. گاهی در این محلها شمع روشن میکردند. گروه نوازندگان و سراینده نوع دستگاه و اینکه کدام گوشهها اجرا شوند را با توجه به شرایط زمانی و مکانی و… مشخص مینمودند.
میدان حسن آباد را که به سمت راست بروید بعد از خیابان شیخ هادی، وسط آنهمه ابزارفروشی و شلوغی به خانهای میرسید که هیچ انتظارش را ندارید و همینکه پایتان را در خانه بگذارید یکدفعه آنهمه سرو صدا و رفت و آمد هم تمام میشود.
میدان حسن آباد را که به سمت راست بروید بعد از خیابان شیخ هادی، وسط آنهمه ابزارفروشی و شلوغی به خانهای میرسید که هیچ انتظارش را ندارید و همینکه پایتان را تویش بگذارید یکدفعه آنهمه سرو صدا و رفت و آمد هم تمام میشود. اینجا خانه مقدم است که همچون تافته جدابافتهای فرسنگها با دنیای اطرافش فاصله دارد، خانهای که خودش یک پا تاریخ زنده تهران به حساب میآید.
قصه خانه مقدم
باغ موزه مقدم که برخی معتقدند به خاطر وسایل و معماریاش گرانترین خانه ایران است، قصهای مفصل دارد. زمان قاجار است و احتساب الملک که در دربار برای خودش اسم و رسمی دارد، رئیس اداره احتسابیه تهران و وزیر مختار ایران در برن سوئیس است. او همراه خانوادهاش در خانه خیابان سپه( امام خمینی فعلی) سکونت دارند. پسرها برای تحصیل به فرنگ رفتهاند. پسر بزرگتر خیلی زود از دنیا میرود و پسر کوچکتر، یعنی محسن مقدم چند سال بعد همراه زن فرانسویاش-سلما- به ایران برمیگردند و در خانه پدری ساکن میشوند.
محسن مقدم و همسرش از آنجا که به کارهای تاریخی و فرهنگی علاقه زیادی دارند، وسایل تاریخی و عتیقه را گردآوری میکنند و کلکسیونی از کاشی، سنگهای تراشیده شده، پارچه، چپق و قلیان، سفالینه، شیشه، تابلو نقاشی، مسکوکات، مهرها و سندهای تاریخی را در خانه گرد هم میآورند. به این شکل که هر بنایی را که قصد تخریبش را دارند محسن مقدم آنجا حاضر میشود و وسایل ارزشمندی را که میخواهند دور بریزند را با خود به خانه خودش میآورد.
خانه مقدم که بخشهای زیادی در زمان حیات صاحبخانه به آن اضافه شده، فقط خودش تماشایی نیست. پر از اشیای تاریخیست و هر طرفش را که نگاه کنید حال و هوای خاص خودش را دارد. ظرفهای سفالی الهام گرفته شده از آثار متعلق به سدههای چهارم تا سیزدهم هجری قمری، کاشیهای متعلق به دوره زندیه و قاجاریه و کاشیهای چند رنگ صفوی، حوضچه مرمری کوچکی متعلق به حمام فتحعلی شاه و پایه ستونهایی از کاخ خواهر ناصرالدین شاه، به علاوه دو حیاط با صفای خانه با آنهمه درختکاری و گلکاری و حوضچه وسط با نیلوفرهای آبیاش، در تماشایی شدن بیشتر خانه نقش دارند، انقدر که دلت نمیخواهد به این زودیها ترکش کنی.
محسن مقدم که طراحی آرام دانشگاه تهران نیز از کارهای اوست، در سال ۱۳۵۱ خانه را وقف این دانشگاه میکند، خودش در سال ۱۳۶۶ از دنیا میرود و خانه نیز در سال ۱۳۷۹ به ثبت ملی میرسد.
دیدخانه موزه مقدم، نیترین خانه تهران
وارد باغ موزه مقدم که میشوی اول از همه حیاط با صفایش چشمت را میگیرد. باغچه و حیاط به سبک باغهای ژاپنی ساخته شده و کمی که جلوتر بروی ایوانها هم نمایان میشود. در سمت راست اندرونی قرار گرفته، یکی از دیدنیترین بخشهای خانه که وجه تمایزش را میشود از نقاشی عریانی که روی دیوار است فهمید، به این معنی که وارد قسمت خصوصی خانه شدهاید. قسمت اندرونی، محل زندگی محسن مقدم و همسرش بوده.
اتاق پیشخوان که در زمان حیات صابخانه ، اتاق کناری سالن پذیرایی بوده و حالا لوازم شخصی و قاب عکسها و نقاشیهای محسن مقدم و وسایل دیگری در آن قرار گرفته، اتاق پذیرایی که محسن مقدم در آن کار میکرده و از مهمانان در آن پذیرایی میشده و حالا سفالینهها، ابزارهای سنگی، شیشهها و مهرها در آن نگهداری میشود، از جمله بخشهای اندرونیست.
یکی دیگر از تماشاییترین قسمتهای باغ موزه مقدم دیوار تجدد و اتاق قاجار است که در قسمت اندرونی قرار دارد. دیوار تجدد دو حیاط اندرونی و بیرونی را از هم جدا میکند. این دیوار از چند ستون مارپیچ و تعدادی طاق بر روی این ستونها با تزیینات کاشی و پایه ستونهای حجاری شده مشابه پایه ستون های کاخ چهل ستون اصفهان ساخته شده. مقدم پایه ستونها را در موقع تخریب کاخ خواهر ناصرالدین شاه به این محل منتقل کرده.
پا در اتاق قاجار نیز که بگذارید انگار قدم در دورههای مختلف تاریخ ایران گذاشتهاید. طاقچه گچبری زندیه از اصفهان، شومینه ای از قصر فیروزه ، متلعق به کاخ فیروزه خانم، سوگلی ناصرالدین شاه از اشیای این اتاق است. کامل کننده این قسمت حوضخانه است. حوضخانه در قدیم خانه خدمه بوده (حالا درش بسته است) و در زیرزمین کناری آن حمام خانه قرار دارد، حمامی که پراست از کاشیهایی مربوط به سدهها و جاهای مختلف، هرچند آن نیز درش بسته است.
بعد از گذشتن از حیاط اصلی که با الهام از باغ الحمراء اسپانیا ساخته شده و در انتهایش کافه و گلخانه قرار گرفته و دیوارهایش با کاشیهای لعابدار تزیین شده میرسیم به دو ایوان زیبا. در وسط حیاط اصلی حوضچه مرمری کوچکی متعلق به حمام فتحعلی شاه دیده میشود که آب از آن فوران میکند و از طریق یک جوی باریک به داخل استخر می ریزد، دیده میشود، همان استخری که از روی استخر و آب نماهای باغ الحمراء ساخته شده. ساختمان اربابی که مثل یک قلعه است بر طبق گفتهها برای زن فرانسوی محسن مقدم و به شکل ساختمانهای قرون وسطی اروپا ساخته است تا دلتنگی به او فشار نیاورد. در کنار این ساختمان دیدنی اتاق صدف واقع شده که دیوارهاش پر از ستاره دریایی و صدف است.
ایوان قاجار نیز یکی دیگر از قشنگترین بخشهای خانه مقدم است. این ایوان با استفاده از کاشیهای دو دوره زندیه و قاجار مزین شده است.
خانه مقدم یک کافه هم دارد، کافه طرفه که بعد از اینکه در خانه گشتید و از بودن در آن حظ بصری بردید میتوانید چای تازه دمی در آن بخورید و کمی خستگی در کنید و بعد هم با پا گذاشتن دوباره در خیابانهای شلوغ تهران دلتان دوباره برای بودن در خانه مقدم تنگ شود یا با خودتان بگویید خوش به حال محسن مقدم که در همچین خانهای زندگی کرده.
ساعات بازدید از خانه مقدم
از یکشنبه تا جمعه و از ساعت ۹ تا ۱۶ میشود از خانه موزه مقدم دیدار کرد، در خیابان امام خمینی، بعد از خیابان شیخ هادی، جنب بانک ملت، پلاک ۲۵۱
بلیط بازدید از باغ موزه مقدم ۵۰۰۰ هزار تومان است. با ارائه کارت دانشجویی میتوانید با بلیط نیم بها از خانه دیدن کنید و چنانچه دانشجوی دانشگاه تهران باشید دیدن خانه برایتان رایگان تمام میشود.
رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت استان چهار محال و بختیاری گفت: با شناسنامه دار شدن فرش یلمه بروجن در جهان، فرش یلمه از خطرهای احتمالی کپی برداری به نام دیگر مناطق محفوظ میماند.
وی گفت: ثبت نشانهای جغرافیایی فرش، فرصت مناسبی برای بازاریابی، تبلیغات و ایجاد بازارهای صادراتی جدید این محصول است.
جیلان، استحکام و شیوه بافت، رنگ ثابت گیاهی مورد استفاده در تهیه فرش، استفاده از رنگهای تند و گرم، نقشههای اصیل و قیمت مناسب صادراتی را از ویژگیهای فرش یلمه عنوان کرد.
بیش از ۱۰۰ هزار بافنده قالی در چهارمحال و بختیاری سالانه به طور متوسط ۸۰ هزار مترمربع فرش دستباف شامل یلمه بروجن، گبه ریزباف اردل، فرش بختیاری مناطق عشایری و بختیاری نشین و فرش چالشتری شهرکرد تولید میکنند.
جشن نوروزی روستای پالنگان، با شادی و چرخاندن مشعلها و حرکت به بالای صخرههای پشت روستا توسط جوانان برگزار شد. در این جشن مردم با نواختن موسیقیهای سنتی و پوشیدن لباسهای رنگارنگ و حضور بر بامهای خانهها به استقبال بهار میروند. روستای پالنگان (پلنگان) از توابع شهرستان کامیاران، یکی از روستاهای زیبا و تاریخی استان کردستان است که در ابتدای منطقه اورامانات قرار دارد.